Rossijań Federacijant́ avtohtonoń raśketne, dy ěrzänceśkak jutksost, sede tov arsit́ Aĺbert Raziněń, udmurtoń inesodycänt́, meeĺce tevdentt́ –ěś rungoń pultamodont́, kona uĺneś jonstaź assimiläcijań politikant́ karšo.
Nejdänok, te pokš kažoś, tragedijaś, kodatkak refleksijat rossijań kirdivijsěnt́ ěź ušodovto. Mekevlang – federaĺnojt́ kuläń sravtnemapeĺtne ignoruviź te političeskoj protestěnt́, dy respublikatneva, rajontněva, a lectnit́kak te kažodont́ dy ěś rungoń pultamoń motivacijadont́. Omboce čistěnt́ kirdieś merś urädams Aĺbertěń Raziněń pultamo tarkastont́ portretěnt́ dy cecätneń, konat uĺnest́ kandoź lomatnesě. Cenzuraso korodovi avoĺ ansäk udmurtoń inesodycänt́ pozicijazo, dy sondenzě lectnemaśkak.
«Arast́ kavtoldomat, minek soratnikeś pultyze pränzo avoĺ lajšematneń kisě, avoĺ ěś pränt́ nevtemań kisě. Son bažaś RFěń nacionaĺnoj politikań polavtomanteń, mezde sět́mestě, onkstaź ěŕva valont́, jovtaś ěś interv́jusont́ präń pultamoń čistěnt́. Ansäk kodatkak polavtomat rossijań šovinističeskoj politikasont́, kona jonstaź respublikstnes dy raśketnes, koda araseĺt́, istä arast́! Moskvaś snartni «vajavtoms» problemant́ kortamotnesě, činovniktne, teke mantra, suĺtit́: – «a ěrävi dramatizacijaś», «a ěrävi politizacijaś». Čaŕkudtädo? Kirdivieś tri kasty ruzoń kuĺturant́ gimnazijatnesě, universitetněsě, akademijatnesě, kinematografijasont́, vese Moda mastorgant́ kuĺturnojt́ centratnesě… A minenek «maksy olä» teems «kružki dlä izučenija jazyka»! Teń pingstě karmavty minek a melävtoms, a kežijavtnems dy a kolsems rossijań veticätneń imidžent́.» – korty Syreś Boläj.
Situacijant́ langs vannoź, Inäzoroś praś meĺs pškademe Ěěrik-Nijlєs Kross ESPA-so Ěstonijań peĺde deputatonteń, ěnäldoma marto: -anokstams ušodoma raśkejutkoń proceduratneń Rossijań Federacijant́ kuvalt.
Ěś pškademasont́ Syreś Boläj ěnäldy karmavtoms juridičeskoj kevkstematneń dy lomaneń meĺtopavtomatneń ESPA-ń Komissijant́ vannoms ulevkstněń konat karmavtyź Aĺbertěń Raziněń prams meĺs istämo kažov protestěń formanteń:
1. Ulit́, ěli arast́ Rossijań Federacijasont́, dy baška Udmortoń Respublikasont́, satyška uslojt́, konstitucijaso kemekstaź meĺtopavtomanteń realizacijanteń –tonavtnems avtohtonnoj raśketneń keĺsě?
2. Kodamo tarkazo udmortoń kelent́ kirdij vetitäń sferasont́ dy Udmurtoń Respblikant́ publičnoj pert́peĺkssěnt́?
3. Javavtovit́, ěli araś udmurtoń raśkeń kuĺturnojt́ ěrävikstně istä, koda ruztněń ěrävikstně?
4. Uli ěli araś dialog rossijań kirdivient́ dy avtohtonnoj raśketneń jutkso, ěli te ansäk dialogoń immitacija?
Te monitoringent́ rezuĺtatněń kuvalt, ěrzäń Inäzoroś ěnäldy ESPA putoms pitne Rossijań Federacijań nacionaĺnoj politikanteń, lomań meĺtopavtomań vanstamonteń, synst jutkso avtohtonnojt́ finno – ugrań raśketneń meĺtopavtomast – tonavtnems tiriń keĺsě ějkakškužodo – universitets.
